Een Liefde in Vlaardingen
Jos Katan en Bertha Tromp ontmoetten elkaar in het begin van de jaren '20 en werden verliefd. Omdat beide families er aanvankelijk tegen waren vanwege het verschil in geloof, zouden Jos en de katholieke Bertha lang verloofd blijven. Zulke weerstanden waren in die tijd niet ongewoon: zo was de moeder van Hélène de Rothschild sterk gekant tegen het huwelijk van haar dochter met de eveneens katholieke Etienne (Steven) van Zuylen van Nijevelt. Maar ze zetten door en daar hebben we uiteindelijk de opvallende herbouw van kasteel De Haar met zijn bijzondere interieur in de 'style Rothschild 'aan te danken!
Toch bij elkaar
Ook Jos en Bertha hielden voet bij stuk en zij trokken uiteindelijk in de jaren dertig als gehuwd echtpaar in het mooie klassieke huis in neo-renaissance-stijl aan de Hoflaan in Vlaardingen en hadden een opperbeste relatie met de zwagers en schoonzusters, terwijl hun huis een centrum van gastvrijheid en gezelligheid werd. Ook werden samen met oom Jos en tante Bertha reizen door Europa ondernomen in zijn fraaie automobiel, die prominent op oude foto's staat. Mijn vader, weer een Heimerikus (in die tijd afgekort Henry , later Harry), had aan oom Jos een goede gesprekspartner want hij studeerde economie en zijn oom was op en top zakenman, haringreder, zat in de textiel en was actief in het bankwezen, al liep dat in de jaren dertig niet zo best. Ook de andere twee neven Johnny Tromp en Jos Stijns konden goed met het kinderloze echtpaar opschieten.
De oorlog
Toen de oorlog uitbrak drong mijn grootvader, zijn zwager, er op aan dat oom Jos naar Engeland zou oversteken; hij zat in de scheepvaart en had relaties die daarvoor konden zorgen. Maar oom Jos vertrouwde er op dat hem niets zou overkomen omdat hij met een niet-joodse vrouw was getrouwd. Helaas liep het allemaal anders en werd hij in 1943 in Auschwitz door de Duitsers vermoord. Zij wilden ook nog mijn tante het huis uitjagen en het confisqueren, maar dat kon mijn grootvader voorkomen, zo heb ik begrepen.
De oom die ik nooit gekend heb
Met mijn vader bezocht ik wel eens in de jaren 60/70 de jongere broer van Jos, Mozes, die met zijn vrouw (of zuster?) aan de Mathenesserlaan woonde. Hij was longarts, een andere broer, Maurits, was als zenuwarts naar de Verenigde Staten gegaan.
Ik kon mij nooit goed een voorstelling maken van dit echtpaar met zo'n bijzondere liefdesgeschiedenis waar ik altijd met sympathie over hoorde spreken, want mijn eigen grootouders hadden alle herinneringen verloren nadat ze in mei 1940 waren weggebombardeerd van het Noorder-eiland en oom Johnny' s familie was hetzelfde later in Duisburg overkomen. Tot ik, nog helemaal niet zo lang geleden, een fotoalbum in handen kreeg gelegd door mijn achterneef Joep Stijns -zijn grootouders woonden destijds in een deel van Rotterdam, dat níet gebombardeerd was!-
De kracht van een foto
Ik ervoer het als een schok om ineens de hele 'clan' bij wijze van spreken in levende lijve en in hun beste jaren te leren kennen! Het waren echte levensgenieters, dat was duidelijk en men voelde zich zeer bij elkaar thuis. Ik hoorde als het ware de boeiende conversaties, die de familie en route of à table met elkaar voerde, men had allemaal een grote belangstelling voor kunst, cultuur en wetenschap. Zo kreeg de tragische geschiedenis van Jos en Bertha ineens een bijzonder relief, ik voelde enerzijds de tragiek des te dieper, maar tegelijkertijd zag ik ook de zegeningen van een bijzonder en hecht familie-leven. Mijn oud-tante zou tien jaar later, in 1953 overlijden door de val van een vensterbank, nadat de huishoudster in gedachten (of gedachtenloos) het keukentrapje had weggehaald.
Ter herinnering
Stammende uit een hele kleine familie heb ik het altijd als een sterk gemis ervaren dat ik dit geliefde echtpaar met hun bijzondere liefdesgeschiedenis nooit heb mogen leren kennen. Van oom Jos is zelfs geen graf bekend. Het doet me daarom des te meer deugd, dat er enige tijd geleden een gedenksteen in Vlaardingen schijnt te zijn opgericht met o.a. de naam van oom Jos Katan en de naam van (een van) zijn omgekomen zusters. Het wordt binnenkort het doel van een stille pelgrimage, waarna ik ook zeker even voor het familie-archief het Huis aan de Hoflaan ga fotograferen, het huis met zijn marmeren gang, zijn Chinese vazen en borden en grote donkere kasten, waar ik als klein kereltje gespeeld heb.
