Biografie

Over Leendert van Noord en zijn vrouw Marie van Geldere.

Marie van Geldere, dochter van Saul van Geldere en Sientje Fransman, was op 5 October 1893 in Doesburg geboren. Zij trouwde op 19 Februari 1919 in Amsterdam met de venter en marktkoopman Leendert van Noord, een zoon van Mozes van Noord en Marianne Springer. Het echtpaar had één zoon, Maurits, die op 24 Mei 1920 in Amsterdam was geboren.

Nadat Marie en Leendert in 1919 getrouwd waren, betrokken zij een woning in de Amsterdamse Rapenburgerstraat 74. Tot 1938 bleven zij in dezelfde straat wonen, maar verhuisden in die periode nog vier keer naar andere huisnummers. Op 6 April 1938 verhuisden zij naar de Muiderstraat 35 II.

Leendert van Noord was in 1941 marktkoopman in textielgoederen op het Waterlooplein in Amsterdam. In de zomer van 1942 kreeg hij een baantje als medewerker bij de distributie van textiel “voor Joden” bij de Joodsche Raad en was als zodanig “gesperrt wegens functie”, waardoor ook zijn vrouw en zoon Maurits tot nader order vrijgesteld waren van deportatie.

Desondanks werd Maurits op 20 Juli 1942 opgeroepen voor de “Arbeitseinsatz” maar mogelijk wegens de “Sperre” van zijn vader, werd hem op 23 Juli (tijdelijk) een vrijstelling van deportatie verleend en thuisgekomen heeft het gezin Van Noord toen kennelijk overlegd op welke wijze zij in onderduik konden gaan.

Hun zoon Maurits kreeg de mogelijkheid zich op 15 September 1942 te laten opnemen in het Provinciaal Ziekenhuis in de gemeente Bloemendaal, beter bekend als de psychiatrisch instelling Meer-en-Berg in Santpoort. Echter toen de Duitsers op 4 Januari 1943 het terrein en de gebouwen van het Provinciaal Hospitaal vorderden ten behoeven van de bouw van de “Atlantikwall” werden alle 1334 patiënten en 404 leden van de staf geëvacueerd naar zowel de Willem Arntz Hoeve in Den Dolder als naar het Oude en Nieuwe Ziekenhuis in Zutphen.

Overigens lijkt uit onderzoek naar de gebeurtenissen tussen 4 Januari 1943 en 5 Februari 1943 naar voren te komen dat Maurits van Noord vanuit Santpoort niet naar Den Dolder of Warnsveld is geëvacueerd, maar dat hij een schuiladres gezocht en gevonden heeft, waar hij niet veel later alsnog werd gearresteerd.

Leendert van Noord en zijn vrouw Marie van Geldere kregen eveneens een kans om aan vervolging te ontkomen: op 16 November 1942 konden zij zich als “patiënten” laten opnemen in een afdeling van de psychiatrische instelling van het Oude en Nieuwe Gasthuis in Zutphen. Leendert en Marie kwamen toen terecht op de z.g. “aangewezen” afdeling van Groot Graffel in Warnsveld, onderdeel van het O. en N. Gasthuis in Zutphen, waar personen zich vrijwillig, zonder tussenkomst van de rechter zich konden laten opnemen.

Uit de bijdrage Joodse patiënten in niet-Joodse instellingen tijdens WOII blijkt dat Leendert van Noord en zijn vrouw Marie van Geldere als “zelfredzaam” werden aangemerkt toen zij uit de inrichting werden ontslagen. Zij werden op 15 Februari 1943 als patiënten “hersteld” uitgeschreven en keerden vermoedelijk weer terug naar hun woning in de Muiderstraat in Amsterdam. Die ontslagdatum van 15 Februari 1943 kan in verband gebracht worden met de deportatie van Joodse patiënten uit de Willem Arntzhoeve in Den Dolder op 2 Februari 1943.

In Warnsveld en in Den Dolder zaten Joodse patiënten uit Santpoort en Duin en Bosch en mogelijk hebben artsen uit die instellingen elkaar op de hoogte gebracht van die gebeurtenissen. Dat was het signaal voor het uitschrijven voor “zelfredzame” gestichts-patiënten en ondergedoken personen die in een “aangewezen afdeling’ zaten. Voor zover kon worden afgeleid van de registratiekaart van de Joodse Raad van Leendert van Noord, was hij nog steeds in bezit van de vrijstelling van deportatie voor hemzelf en zijn vrouw Marie.

In Mei 1943 besloten de Duitsers de meeste vrijstellingen te laten vervallen en bij de razzia van 26 mei 1943 werden ongeveer 3000 Joden uit Amsterdam-Centrum opgepakt en gedeporteerd. Ook Leendert van Noord en zijn vrouw Marie van Geldere behoorden tot de slachtoffers van deze razzia; zij werden na urenlang wachten bij het Muiderpoortstation naar Westerbork afgevoerd en terechtkwamen in barak 57. Op 1 Juni werden beiden gedeporteerd naar Sobibor en bij aankomst op 4 Juni 1943 onmiddellijk in de gaskamers vermoord.

Bronnen o.a. het Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Leendert van Noord, archiefkaarten Leendert van Noord, Marie van Geldere en Maurits van Noord; John Stienen/Joodse patiënten in niet-Joodse instellingen tijdens WOII; het archief van de Joodse Raad, registratiekaarten van Leendert van Noord, Marie van Noord-van Geldere en Maurits van Noord; website oorlogbronnen.nl/razzia 26 Mei 1943.

Alle rechten voorbehouden