Leendert werd in april 1942 naar het kamp ‘Landweer’ in Appelscha gestuurd. Gelukkig behoorde hij niet bij de eersten, want zij die al in januari en februari gedwongen naar de kampen gingen hadden al veel last van de toen heersende barre winter.
Wij leefden toen in een erg zenuwslopende tijd, met dagelijks onmenselijke Duitse maatregelen tegen ons. Dat was haast niet te verwerken. Het duivelse en besmettelijke antisemitisme dat altijd en overal weer als een ziekte uitbreekt, maakte een helse jacht op ons.
Op 5 juli 1942 werd per aparte postbestelling bij een aantal Joodse mensen een oproep bezorgd om zich te melden voor de ‘arbeidsinzet’ in Duitsland. Lientje (roepnaam van Sara Santilhano), kreeg als een van de eerste een oproep om gekeurd te worden voor een werkkamp.
Samen met Leendert besloten ze om met spoed te ondertrouwen en nog voor de reis naar het oosten te trouwen. Leendert wou haar niet alleen laten gaan. In Appelscha had hij vlak bij het kamp ‘de Landweer’ kennis gemaakt met de familie Bult waar hij af en toe in huis kwam en zijn hart kon uitstorten. Ook stopten zij hem wat te eten toe. Jammer genoeg is de relatie met deze mensen te laat gekomen. Misschien zouden ze bereid zijn geweest één van onze levens te redden.
Het zat ons allemaal heel erg tegen. In juli 1942 kwam voor beiden de oproep: ze waren inmiddels op 24 juli getrouwd. Er was natuurlijk geen trouwfeest. Te voet gingen de families Santilhano en De Jong naar het bevolkingsregister in de Plantage Kerklaan.
We gingen naar binnen via de aparte ingang voor Joden in de Plantage Middellaan en konden een kantoor binnengaan waar een ambtenaar achter een bureau zat die het huwelijk inschreef en de getuigen liet tekenen er werd niet gesproken. Het vertrek was bijna leeg, klein en er waren maar enkele stoelen. Leendert had van de kampleiding van de Landweer twee dagen huwelijksverlof gekregen – dat was dus op 24 en 25 juli.
Lientje was pas 20 jaar en Leendert was op 14 juli in het kamp 25 jaar geworden. Thilda (de echtgenote van Philip Leendert de Jong: Mathilda Schippers), had voorgesteld voor hun eerste huwelijksnacht onze woning ter beschikking te stellen. We maakten er zelfs twee nachten van en wij gingen bij Pa en Moe slapen.
Moe was niet erg gelukkig met dat voorstel, want zij vond dat het huwelijk nog niet geldig was zonder de choppe, de Joodse huwelijksinzegening. Desondanks pakte het jonge paar graag ons voorstel aan en wij zijn nog altijd erg dankbaar dat we hun dit hebben kunnen aanbieden. Zij gingen twee dagen na hun huwelijk op reis; ieder met hun rugzak met wat warme kleding, tandenborstel, zeep en vitamine tabletten……..
’s Morgens vroeg mocht hij onder begeleiding van een marechaussee per trein naar Amsterdam vertrekken. Hij werd als een misdadiger naar Amsterdam gebracht! De Nederlandse autoriteiten namen niet het risico dat er aan de Duitsers een Jood zou ontsnappen. Trouwens, als iemand verlof kreeg en niet naar het kamp terugkeerde, werden er anderen voor gestraft. Dat betekende dat anderen naar een concentratiekamp gestuurd zouden kunnen worden. Deze bedreiging hoorde bij de grote bedriegerij dat andere kampen alleen maar werkkampen zouden zijn en we geloofden het ook nog!
Thilda = Mathilda Schippers, echtenote van Philip Leendert de Jong.
Lientje = Sara Santilhano
Op 2 Januari 2024 geplaatst door de redactie van het Joods Monument namens overlevende familie.