Verhaal

De familie van Abraham Polak en Femmina Caransa

Door: Astrid

Foto van diamantslijperij BOAS aan de (Nieuwe) Uilenburgerstraat 173. De foto heeft een onbekend jaartal, maar lijkt gemaakt te zijn voor de oorlog. Bron: beeldbank van het Stadsarchief van Amsterdam. De foto is gemaakt door J. van Dam.

Het vijfde kind van Meijer Polak en Clara Canes was Abraham Polak.

Ondanks zijn relatief korte lengte (155,5 cm) werd Abraham geschikt geacht voor militaire dienst op 19 oktober 1911. Hij was toen diamantslijper van beroep en was op 27 september 1907 als leerling roosjesslijper toegelaten bij de stoomdiamantslijperij van de gebroeders Boas, op dat moment de grootste diamantslijperij van Europa, gevestigd aan de (Nieuwe) Uilenburgerstraat 173. Het gebouw was in 1879 feestelijk geopend, naar de allernieuwste maatstaven ontworpen door J.W. Meijers. Het staat nog steeds op dezelfde plek met behoud van de schoorsteen en een deel van de voormalige stoomaandrijving, en is nu in gebruik bij de firma Gassan.

Abraham heeft ook nog gewerkt bij diamantslijperijen Coëlho & Co aan de Nieuwe Achtergracht 104, Koningin Sophia aan de Valkenburgerstraat, Prinses Marie aan de Joden Houttuinen 55-57 en Cohen & Wolder aan de Rapenburgerstraat 38-42. Op zijn lidmaatschapskaart van de bond is vermeld dat hij op 29 maart 1923 zijn lidmaatschap beëindigde.

Abraham trouwde met Femmina Caransa, op 7 juni 1916 in Amsterdam. Zijn beroep was toen nog diamantslijper. Gompel Polak, de broer van Abraham was hierbij één van de getuigen. Femmina was de dochter van diamantslijper Mozes Haim Caransa en Saartje Springer uit Amsterdam.

Abraham en Femmina kregen 2 kinderen: Meijer en Sara Polak. Ze werden geboren toen de familie aan de Louis Bothastraat 28 II hoog woonde; een straat in de Transvaalbuurt in Amsterdam Oost, die tegenwoordig de Albert Luthilistraat heet. In de jaren ’20 en ’30 stortte de diamantindustrie in en dat is waarschijnlijk de reden dat Abraham een ander beroep koos. Op zijn archiefkaart zijn verschillende beroepen vermeld, waarvan de betekenissen niet allemaal duidelijk zijn: “behanger, oplegger, teekenaar (of reekenaar, want de eerste letter is niet zichtbaar) wanten”.

In 1930 woonden de ouders van Femmina in het Gesticht voor Portugees-Israëlitisch Gehuwde Oude Lieden aan de Muiderstraat 21. Het gebouw van het “Gesticht” (een oude benaming voor opvanghuis, ziekenhuis of bejaardentehuis) werd het P.I.G.O.L-gebouw genoemd en bestaat nu niet meer. Het bood onder meer onderdak aan 18 oudere echtparen, een synagoge en een leer- en zangvereniging. Op 29 juli 1941 werd het gebouw opgeheven en de bewoners moesten een ander onderkomen zoeken. De ouders van Femmina verhuisden toen naar de Plantage Parklaan 6 bovenhuis, waar zich rusthuis “Van Zweden” bevond. Het was een drukbezet pand met vooral ouderen, die begin 1943 door de Duitsers werden opgehaald en gedeporteerd. Mozes Haim en Saartje werden daarbij ook meegenomen. Op 19 januari 1943 kwamen ze in Barak 55 in Westerbork terecht. Op 29 januari werden ze op transport gezet naar Auschwitz, waar ze direct na aankomst zijn omgebracht. Mozes Haim Caransa en Saartje Caransa-Springer zijn in Gedenkboek 8 van de Oorlogsgravenstichting opgenomen.

Abraham en Femmina ondergingen hetzelfde lot. Op 8 augustus 1942 verhuisden ze nog naar de Kinderdijkstraat 48 I hoog en dat is hun laatstbekende woonadres. Abraham kwam op 14 januari 1943 in barak 67 in Westerbork. Hij werd op 23 januari 1943 op transport gezet naar Auschwitz en werd meteen na aankomst vermoord. Femmina zat op 20 april 1943 in barak 65 van Westerbork en werd op 27 april 1943 op transport gezet naar Sobibor waar zij direct na aankomst is omgebracht.

Abraham Polak en Femmina Polak-Caransa zijn in Gedenkboek 24 van de Oorlogsgravenstichting opgenomen.

Gebaseerd op de indexen van het stadsarchief van Amsterdam en op gegevens van de websites van de Diamantbewerkersbond, oorlogslevens.nl, wiewaswie.nl en het Felix Archief van Antwerpen. Op de website van Joods Amsterdam is een beschrijving van het P.I.G.O.L.-gebouw en van Rusthuis Van Zweden te vinden.

Media bestand