Biografie

Over Betje van Gelder-Katwijk.

De 2e vrouw van Daniel van Gelder.

Betje Katwijk was de oudste van de negen kinderen van Jacob Katwijk en Sara Gobes. Zij was geboren op 1 Augustus 1890 in Amsterdam en was confectienaaister van beroep. Zij trouwde pas op 50-jarige leeftijd in Assen met de 60-jarige weduwnaar van Judikje Troostwijk, Daniël van Gelder, die op 3 Maart 1881 in Assen geboren was als een zoon van Salomon van Gelder en Fogeltje de Lange.

De toen 30-jarige Judikje Troostwijk was de eerste vrouw van Daniel van Gelder; zij huwden in Assen op 17 Augustus 1910. Judikje was in Leeuwarden geboren op 14 Januari 1880 als dochter van de koopman Samuel Troostwijk en Doortje Troostwijk. Zij overleed op 5 Januari 1941 in Assen en is daar op de Joodse Begraafplaats begraven. Judikje en Daniel hadden een zoon Samuel en een dochter Fogeltje, die beiden met hun gezinnen in Auschwitz zijn vermoord.

Eind Maart 1937 vertrok de 47-jarige en nog ongehuwde Betje uit haar ouderlijk huis naar de Amstelkade  55 II in Amsterdam–Zuid. Zij had daar woonruimte gevonden bij Albertus Kubes. Ook haar moeder Sara Gobes, die in Juli 1920 al weduwe geworden was, vertrok toen in Juni 1937 vanuit een inwoning bij Willem Slingerland in de 2e Jan van der Heijdenstraat 18 II naar haar dochter Mietje in de Andreas Bonnstraat 42 I, die in Februari 1937 met de niet-Joodse Theodorus Arie Lewis was getrouwd, en trok daar bij hen in.

Betje verhuisde in Februari 1938 naar de Transvaalstraat 8 II in Amsterdam-Oost, woonde in 1940 nog kort in de Kuipersstraat43 II en op de Amstellaan 56 I. Wegens plannen om met de 60-jarige weduwnaar van Judikje Troostwijk, Daniel van Gelder in het huwelijk te treden, vertrekt zij daartoe op 17 Maart 1941 naar Assen, waar zij op de Steendijk 27 komt te wonen en op 21 April 1941 wordt in Assen het huwelijk voltrokken. Betje’s moeder Sara Gobes was ongetwijfeld bij dat huwelijk aanwezig en verbleef daarna nog enige tijd bij haar dochter en schoonzoon in Assen.

Wat er daarna precies is gebeurd is onduidelijk: het zou de langere aanwezigheid van Betje’s moeder Sara Gobes kunnen zijn, of dat er ruzie ontstond tussen de “jong gehuwden”. Maar uit de dag- en nachtrapporten van de gemeentepolitie Assen komt naar voren, “dat Daniel van Gelder zijn vrouw Betsy/Betje Katwijk en zijn schoonmoeder op 11 juni 1941 na een ruzie uit huis zet. Op 12 juni verkoopt Betsy de gordijnen aan de buurman om de terugreis naar Amsterdam te kunnen bekostigen”. (bron Drents Archief).

Twee maanden na haar vertrek naar de Steendijk 27 in Assen, is Betje van Gelder-Katwijk op 25 Juni 1941weer terug naar Amsterdam, alléén, waar zij onderdak vond bij haar zus Rachel Katwijk in de Ruyschstraat 95 III, die met Abraham Pront was gehuwd. Betje’s moeder Sara Katwijk-Gobes was al eerder uit Assen terug op haar adres Andreas Bonnstraat 42 in Amsterdam. Op 6 Juni 1942 verhuisde Betje Katwijk opnieuw en alléén ,naar wat haar laatste en bekende adres zou worden: Rubensstraat 50 hs in Amsterdam-Zuid, waar zij woonruimte kreeg bij Mozes Keijzer. 

Uit het Archief van het Rode Kruis blijkt uit één van de transportlijsten van 10 Augustus 1942, dat Betje van Gelder-Katwijk op die datum per trein van Amsterdam naar Hooghalen is vervoerd. Daarna moest nog lopend een afstand van 5 km worden overbrugd om in het eigenlijke kamp Westerbork aan te komen. Betje van Gelder Katwijk werd gelijk doorgestuurd met het transport van Westerbork naar Auschwitz en bij aankomst op 12 Augustus 1942, werd zij onmiddellijk in de gaskamers van Auschwitz-Birkenau vermoord.

Onduidelijk is echter wat er met Daniel van Gelder is gebeurd, nadat hij zijn vrouw Betje Katwijk op 11 Juni 1941 uit huis heeft gezet. Op het Joods Monument staat vermeld dat hij op 2 November 1942 in Auschwitz is vermoord.

Bronnen o.a. het Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Jacob Katwijk, gezinskaart en archiefkaart Betje Katwijk; verwijskaart Daniel van Gelder/Betje Katwijk; diverse woningkaarten uit Amsterdam; het Drents Archief/politierapporten 1941; het Archief Nederlandse Rode Kruis/transportlijst Amsterdam-Hooghalen/Betje Katwijk; het archief van de Joodse Raad, registratiekaart van Betje van Gelder-Katwijk en de wikipedia website jodentransporten vanuit Amsterdam.nl.

Alle rechten voorbehouden