Verhaal

De familie van Coenraad Polak en Dina Verdoner

Overlevenden in Australië

Door: Astrid

Coenraad en Dina Polak-Verdoner. Bron: marktkaarten in het stadsarchief van Amsterdam.

 

De vierde zoon van Gompel Polak en Bloeme van Kolm was hun tweede Coenraad. Zijn ouders woonden nog aan de Jodenbreestraat 1 toen hij voor militaire dienst gekeurd werd. Ten tijde van de keuring was hij diamantslijper van beroep en had hij zeven jaar Lager Onderwijs genoten. Ondanks de constatering van een “zwak hart” werd hij goedgekeurd voor indiensttreding op 23 juni 1932 bij het 5e regiment Infanterie. Nog geen jaar later, op 15 maart 1933, werd hij uit de dienst ontslagen “wegens gebreken”.

Op 14 oktober 1936 trouwde hij in Amsterdam met Dina Verdoner, dochter en negende kind van Joel Verdoner uit Amsterdam en zijn tweede vrouw Esther Premselaar uit Woerden. De eerste vrouw van Joel, zijn nicht Hilletje Verdoner, was 2 jaar na hun huwelijk in 1898 overleden en ze hadden geen kinderen gekregen. Dina Verdoner was in Amsterdam geboren, maar tot eind 1903 had haar familie een periode in Antwerpen gewoond, waar haar vader als steenslijper werkzaam was geweest.

Na hun trouwdag woonden Coenraad en Dina in de Oosterparkbuurt aan de Majubastraat 63 II hoog. Vanaf april 1938 hadden ze beiden een aantal marktkaarten waarmee ze op de markten aan het Waterlooplein, de Lindengracht en de Westerstraat stonden, met “ongeregelde” waar. Op de archiefkaart van Coenraad is zijn beroep van marktkoopman doorgestreept en vervangen door “handelaar in textiel”. De archiefkaart van Dina vermeldt “zonder beroep”, maar zij was eveneens werkzaam op de markt.  

In de oorlogsjaren komen ze in enkele politierapporten voor. Het geeft een beeld van onrust, maar laat ook zien dat Coenraad en Dina meer dan één adres hadden om de materialen die ze op de markt verkochten op te slaan. Op 8 november 1940 in de vroege ochtend werd Coenraad door de rechercheurs Peeters en Sporrel naar het wijkbureau Stadhouderskade meegenomen “om te overnachten”. Hij werd gefouilleerd, waarbij er onder meer 289 gulden en 63 cent werd aangetroffen. De aanleiding voor deze actie is niet beschreven en latere rapporten zijn er van deze actie niet gevonden. Op 30 december 1940 kwam Dina Verdoner naar het wijkbureau Singel om een poging tot diefstal van textielgoederen uit de kelder van het pand aan de Zwanenburgwal 34 aan te geven. En op 10 februari 1942 deed Coenraad om 7.15 uur bij wijkbureau Singel na een inbraak, aangifte van diefstal van “11 dozijn onelastische bretels” uit zijn pakhuis aan de Zwanenburgwal 6.

Van Dina en Coenraad zijn er kaarten uit de cartotheek van de Joodsche Raad gevonden, en die lijken na de oorlog bijgewerkt te zijn. Op beide kaarten is de datum van 17 juli 1942 doorgestreept en is vermeld: “Frankrijk, adres onbekend, juni 1945”. Ze hebben kennelijk niet in een kamp gezeten en zijn dus waarschijnlijk naar Frankrijk vertrokken gedurende de oorlog. Zij hebben de oorlog overleefd. De vader van Dina, Joel, is op 13 november 1942 in Auschwitz omgekomen.

Op de archiefkaarten van Dina en Coenraad zijn diverse adressen vermeld vanaf 25 september 1945: de Antonie van Leeuwenhoekweg 1 in Bussum, de Minervalaan 51 huis, de Bosboom Toussaintstraat 9 huis en de Nieuwendijk 143 huis. Vanuit dit laatste adres zijn ze in 1951 naar Australië geëmigreerd. In de National Archives of Australia is te vinden dat zij op 26 oktober 1951 in Sydney zijn aangekomen. Coenraads naam is dan veranderd in Cunraad.

Over hun leven in Australië is verder niets bekend. Wel is in meerdere websites vermeld dat de overlijdensdatum van Dina 8 oktober 1982 was. In Amsterdam hebben ze geen kinderen gehad, maar wellicht hebben ze na hun aankomst in Sydney een gezin in Australië opgebouwd.

Gebaseerd op de indexen van het stadsarchief van Amsterdam en informatie van de websites van de National Archives of Australia en oorlogslevens.nl.