Verhaal

Op de foto in oorlogstijd. Margarete Engers-Neustadt en Rose van der Hak-Engers

Levie van der Hak, met kleinzoon Harry, 1943. Foto Annemie Wolff. © Monica Kaltenschnee.  

Alle rechten voorbehouden

In het boek Op de foto in oorlogstijd. Studio Wolff, 1943 van Tamara Becker en An Huitzing (Lecturis, 2017) zijn foto's en een portret van Margarete Engers-Neustadt opgenomen en wordt het verhaal van hen en de familie verteld.

Op de foto in oorlogstijd gaat over een deel van het oeuvre van Annemie Wolff (1916-1994): de teruggevonden honderd fotorolletjes uit 1943 met portretten van 440 mensen.

Over Margarete Engers-Neustadt (p. 119-120, 138, 265, (121):

Zaterdag 17 april was een warme en zonnige dag. Annemie had vier klanten. Greta Engers-Neustadt hoefde alleen maar de Noorder Amstellaan schuin over te steken om bij Annemie te komen. Tien dagen later zou Greta’s dochter Rose met haar zoon Harry van vijf maanden bij Annemie langskomen. Greta was Duitse, haar man Freerk kwam uit Groningen. Freerk handelde in levensmiddelen; sinds februari 1943 was hij medewerker van het rabbinaat van de Nederlands Israëlitische Hoofdsynagoge. Voor Greta en Freerk naar Amsterdam kwamen, woonden ze in Osnabrück, waar hun kinderen Rose, Horst en Heinz geboren waren. Horst was in 1934 naar Palestina geëmigreerd. Heinz was in hetzelfde jaar naar Amsterdam vertrokken; hij was op de Noorder Amstellaan gaan wonen en werkte als vertegenwoordiger van een chemische fabriek. In 1936 trouwde hij met Dora Pfingst, die hij uit Osnabrück kende. Dora’s vader Heinrich was een textielkoopman, haar moeder was in 1936 overleden. Vier van Heinrichs kinderen vertrokken naar de Verenigde Staten en één naar Palestina. Omdat Heinrich de papieren niet rond kreeg voor de VS, kwam hij in 1939 naar zijn dochter Dora en haar man Heinz Engers in de hoop vanuit Amsterdam alsnog te kunnen emigreren.[i]
Greta en Freerk waren intussen met hun dochter Rose in 1936 naar Amsterdam gekomen; zij ook bij Heinz en Dora op de Noorder Amstellaan ingetrokken. Heinz en Dora verhuisden later met hun zoontje en Dora’s vader Heinrich naar de Volkerakstraat, terwijl Greta, Freerk en Rose op de Noorder Amstellaan bleven. Rose werkte als kostuumnaaister. In 1941 trouwde ze met Willy van der Hak; in oktober 1942 werd hun zoontje Harry geboren. Ook Willy’s had een Duitse moeder en een Groningse vader. Willy, zijn vader Levie en zijn broer waren metaalhandelaren. Willy’s familie vestigde zich ook in Amsterdam aan het eind van de jaren dertig, begin jaren veertig. Zij werden allen met hun gezinnen gedeporteerd en vermoord. Heinz, Dora en hun zoontje werden in 1942 opgepakt; Dora’s vader in 1943.

Annemie nam op 17 april een serie portretfoto’s van Greta Engers-Neustadt, waarvan er één als pasfoto kon dienen. Op 28 april zou ze een grote serie foto’s maken van Rose als trotse moeder met Harry op haar arm en van de kleine Harry apart. Op 17 juni 1943 zou Annemie Harry nog een keer fotograferen, min of meer zittend in zijn kinderwagen. Het waaide hard, Harry’s kuifje waaide alle kanten uit. Dat de kinderwagen op de plek stond waar nu de RAI is, is te zien op een foto waarop Harry hoog in de lucht getild wordt door een oudere man, vermoedelijk zijn opa van vaderskant, Levie van der Hak. Zijn grootouders van moederskant, Freerk en Greta Engers werden eind mei al opgepakt. Zij werden in Sobibor vermoord op 23 juli 1943. Willy, Rose en Harry van der Hak, werden samen met Willy’s ouders drie dagen na het nemen van de foto’s in juni opgepakt, op de stralende 20 juni toen er een grote razzia werd gehouden in Amsterdam-Zuid en Oost. Dezelfde dag kwamen ze in Westerbork. Willy’s ouders, 73 en 77 jaar oud, werden op 2 juli in Sobibor vermoord. Willy, Rose en Harry woonden nog twee maanden in Westerbork in barak 57, tot ze op 31 augustus van dat jaar – Koninginnedag – met duizend mensen op transport werden gezet naar Auschwitz. Harry van der Hak werd vermoord voor zijn eerste verjaardag.

Margarete Engers-Neustadt. Foto Annemie Wolff. © Monica Kaltenschnee.
Alle rechten voorbehouden
 

 

[i] Ruth C. Howard, Long time passing, history of a Jewish family (2006). Heinrich was tot 1941 in contact met zijn dochter Hilde in de VS. Daarna was de VS ook bij de oorlog betrokken en was emigratie geen optie meer. Vanuit Westerbork stuurde hij nog een kaartje naar Hilde.

Alle rechten voorbehouden