Biografie

Het lot van Betje Luks, haar man Gompert Turk en dochter Femma Turk.

Betje Luks was een dochter van Machiel Luks en Klara Schellevis. Zij trouwde op 9 April 1924 in Amsterdam met Gompert Turk, een zoon van Meijer Turk en Femma van Loggem. Het echtpaar kreeg op 8 Juni 1929 een dochter Femma, echter het gezin is in de Sjoa vermoord.

Betje Luks woonde met haar ouders tot aan haar huwelijk in de Valkenburgerstraat105 in Amsterdam, de straat waar op huisnr. 5 ook haar toekomstige echtgenoot Gompert Turk met zijn ouders woonde. Bijna drie jaar later verhuisde zij met haar man Gompert op 8 Januari 1927 naar de Zwanenburgerstraat 26 I, waar 2 jaar later, in 1929 hun dochter Femma werd geboren.

Op 8 April 1933 verhuisden zij naar de Weesperstraat 57 II, en woonden als gezin Turk in bij Betje’s ouders en met de toen nog ongehuwde zus Mietje Luks.

Hun laaste adres werd per 31 Maart 1941 Weesperstraat 53 III; Ook Betje’s zus Mietje verhuisde mee, samen met haar man Simon Polak met wie zij op 26 Maart 1941 getrouwd was. In de familie van Gompert Turk woonde ook een neef, Louis de Brave, die op 12 december 1923 geboren werd als zoon van Machiel de Brave - die in 1934 overleed - en Judic Luks - die al in 1929 stierf. Ook Louis de Brave verhuisde met de familie naar nr. 53 III.

Tijdens de grootschalige razzia’s begin October 1942, werd het gezin opgepakt en afgevoerd naar Westerbork, waar het in de nacht van 3-5 October arriveerde. Door de enorme chaos die er toen heerste is het niet duidelijk waar en in welke barak Gompert, Betje en Femma Turk verbleven. Op 16 October echter is het gezin op transport gesteld naar Auschwitz.

Voordat het transport met 1710 gedeporteerden in Auschwitz arriveeerde, werd gestopt in Kozel, ongeveer 80 km westelijk van Auschwitz. Daar werden 570 “voor arbeid geschikte” jongens en mannen tussen 15 en 50 jaar gedwongen de trein te verlaten. Zij werden als dwangarbeiders doorgestuurd naar de omliggende satellietkampen van Auschwitz.  Bij deze groep behoorde ook Gompert Turk, die in Gross Rosen terecht is gekomen.  Er moest daar dwangarbeid verricht worden in een steengroeve, vanaf midden 1944 bij Siemens of Blaupunkt of in de weverij. Gompert is uiteindelijk op 7 Februari 1945 in Gross Rosen om het leven gekomen.

Nadat de 570 mannen in Kozel de trein hadden verlaten, werden de overige gevangenen verder getransporteerd naar Auschwitz. Betje Turk-Luks en haar dochter Femma Turk werden bij aankomst aldaar op 19 October 1942 onmiddellijk vermoord.

Stadsarchief Amsterdam, gezinskaarten Machiel Luks en Meijer Turk; archiefkaarten van Gompert Turk en Betje Luks; woningkaart van de Weesperstraat 57; het archief van de Joodse Raad, registratiekaarten van Gompert Turk, Betje Turk-Luks en Femma Turk; Lijst van Jodentransporten uit Nederland en de website over Gross Rosen

Alle rechten voorbehouden