Biografie

Over Bertha Elisabeth Sonnenberg, haar broer Siegmund en haar familie

Bertha Elisabeth Sonnenberg was een dochter van Adolph Sonnenberg uit Hamburg (1855) en Carolina Wolff uit Steenwijkerwold (1864). Dit echtpaar huwde in Haarlem op 15 Augustus 1894 en kregen in totaal vijf kinderen, waaronder in 1895 een doodgeboren zoontje in Rotterdam.

Een zus van Bertha was Helena Dorothea, geboren in den Haag op 24 Juli 1899 maar woonachtig in de 2e Helmersstraat in Amsterdam waar zij op 17 April 1920 is overleden, slechts 20 jaar oud. Zij is begraven op 23 April 1920 op de Joodse Begraafplaats in Diemen.

Dan had zij een broer Max Joseph Sonnenberg, die de oorlog heeft overleefd. Hij was werkzaam als procuratiehouder in de herenmodesector en was in 1925 gehuwd met Louisa Johanna Boeker die in Amsterdam op 18 Januari 1934 is overleden. Hij is nadien hertrouwd met Elisabeth Hendrika Jacoba van Leeuwen. Max Joseph Sonnenberg woonde voor de oorlog in Bussum, tijdens de oorlog in Amsterdam maar is na 1945 teruggekeerd naar zijn voormalige woonplaats en adres, de Willem Bilderdijklaan 5 in Bussum waar hij op 6 September 1959 overleden, 63 jaar oud.

Bertha’s andere broer was  Siegmund Ferdinand Sonnenberg, (meestal Sieg genoemd), geboren in Den Haag op 17 Juni 1903. Hij was ongehuwd en was werkzaam als kantoorbediende. Op enig moment heeft Siegmund enige tijd in Buenos Aires verbleven maar vanaf juli 1938 keerde hij weer terug naar Bussum, naar de Willem Bilderdijkstraat 5 bij zijn ouders, maar vanaf 24 Augustus 1939 woonde en werkte hij in Amsterdam. Vanaf die datum in Augustus tot 31 December 1941 is hij zeker twaalf keer verhuisd; volgens zijn registratiekaart van de Joodse Raad woonde hij op de O.Z. Voorburgwal 139a wat zijn laatst bekende adres moet zijn geweest.

Siegmund heeft zich op enig moment vrijwillig gemeld voor de zogenaamde werkverruiming in Duitsland en kwam via de Hollandsche Schouwburg in Westerbork terecht, vermoedelijk in September of begin October 1942. Volgens een familielid zou hij angst voor voedseltekorten gehad hebben en is kennelijk ingegaan op de Duitse propaganda. Bovendien had het familielid, waarbij zijn zus Bertha in huis woonde, óók al geprobeerd onderduik voor háár te vinden, echter te vergeefs. Hij had zelf te weinig te eten om haar te helpen, aldus informatie van een bezoeker van de website. Vanuit Westerbork werd Siegmund Ferdinand Sonnenberg op 19 October 1942 gedeporteerd naar Auschwitz, waar hij daar na ongeveer vier weken, op 13 November 1942 is vermoord.

Bertha was ook ongehuwd en werkte als hulp in de huishouding en als thuisnaaister. Zij was geboren in den Haag op 24 November 1897 en woonde achtereenvolgens in Bussum, Amsterdam, Brussel, terug in Bussum, opnieuw naar Amsterdam waar zij woonde op de Van Baerlestraat 92 boven, in de Haarlemeerstraat 100 II en vanaf 21 April 1941 opnieuw in de Van Baerlestraat 92 hs.

Uit de Amsterdamse Politierapporten van het Bureau Van Baerlestraat 13 van 13 Augustus 1942 is het volgende bekend: Bertha Sonnenberg, huisnaaister, kreeg een oproep om naar Duitsland te vertrekken, waarop zij besloot daaraan geen gehoor te geven. Daarom stelde zij zich in verbinding met iemand die zij 350 gulden gaf om haar op een veilige plaats te verbergen. Zij zag echter van het plan af en wilde haar geld terug, wat door de persoon aan wie zij het gegeven had, weigerde. In verband hiermee wenste zij aangifte inzake oplichting voor geld te doen. Een rechercheur vind bij de aangewezen persoon, Abram Abraham, portretschilder, thuis nog 25 gulden. Sonnenberg en Abraham worden ter beschikking gesteld van de chef van Bureau Joodse Zaken. De SD werd in kennis gesteld.

Bertha (Els) is meteen daarop via de Hollandsche Schouwburg weggevoerd naar Westerbork, waar zij op 15 Augustus 1942 werd binnengebracht en al op 17 Augustus op transport gesteld werd naar Auschwitz. Zij kwam  daar aan op 19 of 20 Augustus. Niet bekend is of Bertha bij aankomst onmiddellijk is vermoord, of dat zij nog bij aankomst geselecteerd werd om dwangarbeid te verrichten. Omdat niet bekend is op welke datum Bertha precies is om het leven is gekomen, heeft het Ministerie van Justitie na de oorlog opdracht gegeven aan de gemeente Amsterdam om voor Bertha Elisabeth Sonnenberg een akte van overlijden op te maken, waarin is vastgesteld dat zij op 30 September 1942 in Auschwitz is overleden.  

Bronnen: Stadsarchief Amsterdam; Digitale Stamboom Den Haag; Digitale Stamboom Rotterdam; website www.wiewaswie.nl; NRC Handelsblad van 5 Mei 2019 met een verslag uit de Amsterdamse Politierapporten 1940-1945 betreffende de "onderduik" van Bertha Sonnenberg; het archief van de Joodse Raad, registratiekaarten van Bertha Sonnenberg en Siegmund Ferdinand Sonnenberg, de overlijdensakte uit Amsterdam voor Berta Elisabeth Sonnenberg, nr. 508 van 25 Augustus 1950 in register A47, folio 86verso  en een toevoeging van een bezoeker van de website.  

Alle rechten voorbehouden