Addition

Familie Frank van de Goethestrasse

By: Rosine

Op 28 september 2016 zijn er in de Goethestrasse 11 te Maagdenburg drie Stolpersteine geplaatst voor Arthur Frank, zijn vrouw Elisabeth Amalia Frank-Feder en voor hun dochter Ursula Irmgard Frank. Voor Arthur Frank is tevens in Enschede in maart 2015 een Stolperstein geplaatst.

Stolpersteine voor de familie Frank in Maagdenburg

Familie Frank van de Goethestrasse

Arthur Frank is als zoon van koopman Lazarus Frank en zijn vrouw Selma Frank-Wolff in Mönchengladbach geboren. Hij trouwt op 30 maart 1914 met Elisabeth (Else) Feder. Ze gaan wonen in een huurwoning in de Goethestrasse 11 te Maagdenburg. Gedurende de Eerste Wereldoorlog krijgt Arthur Frank diverse onderscheidingen o.a. voor het inkopen van levensmiddelen voor het Duitse leger.

Else Feder is in Palermo geboren als dochter van Alfred Feder en Marianne (Jenny) Feder-Leyser. Het gezin woont in Maagdenburg waar Alfred eigenaar is van de firma Samuel Feder, een door zijn vader opgerichte groothandel voor graan. Arthur Frank is medewerker van dit bedrijf, later wordt hij mede-eigenaar.

Arthur en Else Frank hebben een dochter, Ursula Irmgard, die tijdens de Eerste Wereldoorlog is geboren. Zij wordt op 31 mei 1921 in de St. Jacobikerk in Maagdenburg gedoopt en op 9 april 1933 legt zij belijdenis van het geloof af in de Pauluskerk. Dit wekt het vermoeden, dat de ouders alle moeite hebben gedaan om zich zo goed mogelijk aan het algemeen gangbare aan te passen.

Emigratie

Als Alfred Feder in de dertiger jaren sterft, wordt Arthur Frank de enige eigenaar van het familiebedrijf. Het leven in Maagdenburg begint na 1933 voor Arthur Frank ondragelijk te worden vanwege de antisemitische stemming in Duitsland en de Neurenbergse wetten. Hij besluit om naar Nederland te emigreren. Het lijkt er op, dat zijn vrouw het niet met hem eens is, want, terwijl Arthur op 28 september 1936 naar Enschede gaat, vertrekt Else naar haar moeder, die in Krefeld woont. Het is onduidelijk waarom het echtpaar niet bij elkaar woont. Op 27 oktober 1939 wordt hun huwelijk ontbonden. Ze blijven echter wel met elkaar corresponderen.

Enschede

Arthur Frank bouwt in Enschede een chemisch bedrijf op. Ursula woont eerst ook een tijdje in Enschede, maar na een jaar gaat ze naar Amsterdam waar ze als dienstmeisje (en assistente) bij de Amsterdamse arts dr. Margot Riesenfeld intrekt. In brieven van Else aan Arthur vraagt ze steeds naar Ursula. Ook vader en dochter schrijven elkaar brieven en ontmoeten elkaar zo nu en dan. Maar met het begin van de oorlog in Nederland wordt hun situatie zeer veel slechter. Vanaf 1941 probeert Arthur papieren voor emigratie naar de Verenigde Staten te krijgen. Op 14 december 1941 levert hij documenten in bij het emigratiebureau van de Joodsche Raad Amsterdam. Ook vraagt hij zijn neef Emil Mayer in New York om hulp.

Afscheidsbrief

Vader zet alles op alles om Ursula vrij te krijgen. Hij denkt, dat zij als gedoopt meisje dat ook belijdenis van het geloof heeft afgelegd, geen Joods meisje meer is. Daarom laat hij uit Maagdenburg alle documenten betreffende doop en belijdenis opsturen en gaat daarmee naar de Joodsche Raad en naar diverse predikanten van de Hervormde Kerk te Amsterdam. Maar hij krijgt slechts afwijzende antwoorden, het is “bijna uitgesloten om haar vrij te krijgen” schrijft iemand. Op 15 juli 1942 wordt Ursula naar Auschwitz-Birkenau gedeporteerd. In een afscheidsbrief aan haar vader op 14 juli 1942 schrijft ze:

“…Bijna alles is ingepakt. Ik zou willen dat ik al in de trein zat. Het gaat goed met mij….Zo en nu veel liefs en alle goeds en hartelijke groeten…”. Ursula wordt op 18 augustus 1942 in Auschwitz vermoord.

Elisabeth Amalia Frank woont gedurende de eerste oorlogsjaren in Krefeld. Met hulp van de tandarts Heinrich Kipphardt kan ze onderduiken en later naar Zwitserland vluchten, waar zij de oorlog overleeft.

 

Het Gedenkboek van de stad Maagdenburg

Bron: Gedenkblatt “Wir erinnern an”, dat zich in het officiële Gedenkboek van de stad Maagdenburg bevindt. Het werd samengesteld door de werkgroep Stolpersteine für Magdeburg, stand augustus 2016.