Addition

De familie van Herman Polak en Sarah Cardozo

By: Astrid

Foto van Herman Polak en Sarah Cardozo van 1927. Bron: Felix archief van Antwerpen.

Mozes Polak en Mietje Visser noemden hun 5e kind, net als hun 1e kind van een tweeling dat vroeg overleden was, Herman. Bij het oordeel over zijn mogelijke deelname aan de militaire dienst op 20 april 1923 was hij weliswaar geschikt bevonden, maar op 11 juli 1923 werd hij vrijgesteld in verband met broederdienst. Ten tijde van zijn keuring was hij kleermaker.

Op 22 december 1926 trouwde hij met Sarah Cardozo: een verbinding met een sefardisch Joodse familie. Ten tijde van hun huwelijk was Herman diamantslijper. Hij werd op 27 december 1926 lid van de Diamantbewerkersbond vanuit Antwerpen. Op dat moment, de dag na hun huwelijk, zijn ze naar Antwerpen vertrokken, naar het woonadres van de ouders van Sarah.

Sarah is in Londen geboren. Ze was de dochter van diamantbewerker David Cardozo uit Amsterdam en linnennaaister Rachel Ricardo uit Londen. De familie Cardozo heeft veel gereisd en dat kwam onder meer door het beroep van vader David. Maar moeder Rachel had ook vóór haar huwelijk met David al veel verschillende onderkomens gehad.

David en Rachel zijn na hun trouwdag op 4 oktober 1899 in Londen, terwijl ze ook een vast adres in Amsterdam onderhielden, verschillende keren in Antwerpen geweest en ook een keer in Hilversum. De straten waar ze in Antwerpen (tijdelijk) woonden met een verblijfsvergunning waren: Lange Leemstraat 289, Vandenpeereboomstraat 33, Schorpioenstraat 21, Lamorinièrestraat 187 en de Dixmuidelaan 4. Op dat laatstgenoemde adres kwamen Herman en Sarah een dag na hun trouwdag aan en bleven daar een paar weken, want Herman kreeg in eerste instantie geen toestemming voor een verblijf van onbepaalde tijd. Ze zijn nog wel langer in Deurne en later in Borgerhout gebleven, waar hun dochter Rachel werd geboren.

Vijf maanden na de trouwdag van Herman en Sarah overleed de moeder van Sarah in Deurne. Een jaar later, op 12 juni 1928, trouwde weduwnaar David Cardozo met Sara Vega. Zij kwam ook oorspronkelijk uit Amsterdam en was als kindermeisje werkzaam geweest bij de familie Moppes in Antwerpen.

Vanuit Deurne zijn Herman en Sarah op 20 januari 1930 teruggekeerd naar Amsterdam en hebben daar op verschillende adressen gewoond. In 1932 zijn Herman en Sarah gescheiden. Sarah is vervolgens op 20 mei 1936 getrouwd met Jacob de Jong uit Amsterdam en heeft met hem in 1941 een kind gekregen met de naam Max David de Jong. Echter, nog voordat Max David was geboren, is Sarah van Jacob gescheiden.

Op 10 januari 1938 had Herman het vak van diamantslijper verlaten en ingeruild voor zijn oude beroep als kleermaker. Hij werd perser bij de Hollanda-Kattenburg fabriek. Zoals bij de fabriek gebruikelijk was, werd er van hem bij zijn in diensttreding een foto gemaakt. Inmiddels zijn ex-vrouw, kon Sarah waarschijnlijk toch niet zonder Herman, want op 6 mei 1942 trouwden ze nog een keer in Amsterdam. Na hun 2e trouwdag zijn ze naar de Blasiusstraat 121 II hoog verhuisd (bij Mozes Polak, de vader van Herman) en dit is hun laatstbekende woonadres.

Helaas maakte Herman en zijn familie de tumultueuze razzia van 11 november 1942 binnen de muren van de Hollandia-Kattenburgfabriek mee. Herman werd opgepakt en eerst naar de gevangenis van Scheveningen gebracht, als één van de 160 medewerkers die verdacht werden van sabotage, en kort daarna was de rest van zijn familie aan de beurt. Op 14 november 1942 zaten ze allemaal in Westerbork: Herman, zijn vrouw Sarah, zijn dochter Rachel en de zoon van Sarah en Jacob de Jong, Max David. Ze werden samen vanuit Westerbork op 30 november 1942 op transport gezet naar Auschwitz. Sarah, Rachel en Max David werden meteen na aankomst omgebracht. Herman heeft het langer volgehouden, maar is uiteindelijk op 28 februari 1943 in Auschwitz omgekomen. Rachel was 15 jaar en Max David was slechts 1 jaar oud.

Gebaseerd op de indexen van het stadsarchief van Amsterdam, vreemdelingendossiers van het Felix archief van Antwerpen en informatie van de websites oorlogsbronnen, wiewaswie, de Diamantbewerkersbond, het Joods Cultureel Kwartier ("Boek der Tranen") en de Arolsen archieven.

Media