Woensdag 19 augustus 1942, dus vandaag 78 jaar geleden, is de sterfdag van Helena Eva Dasberg, dochter van David Dasberg en Marie Helena Dasberg-Berlijn. Deze Helena woont op haar veertiende voor het laatst in vrijheid met haar ouders, haar twee broers en zus op het Broersveld 125b in Schiedam.
Helena Eva Dasberg wordt als vijfde en laatste kindje van David en Marie geboren, op 16 september 1927; het gezin woont dan Roodezand 25b in Rotterdam. Het eerste kind, een zoontje met de naam Eliazar, sterft al op 2 mei 1923, zo’n vijftien maanden na zijn geboorte op 30 januari 1922. Op 25 mei 1923, ruim drie weken na het overlijden van Eliazar, wordt opnieuw een zoon geboren: Levi Salomon. Daarna volgt de eerste dochter, Sophia, op 8 december 1924. En op 23 maart 1926 (weer een) Eliazar. Tot slot volgt Helena Eva, de tweede dochter.
Gezinskaart van David Dasberg, voorzijde (gemeente Rotterdam)
Het gezin Dasberg heeft voor de geboorte van Helena al wat verhuizingen achter de rug en dat stopt niet na haar geboorte. In mei 1931 komen ze te wonen aan de Gedempte Binnenrotte 15. Dan is Helena bijna vier jaar oud. Als ze bijna tien is, vertrekken ze in juli 1937 naar Oppert 38b. In die straat en directe omgeving zijn vele joodse winkeltjes en bedrijfjes gevestigd.
Gezinskaart David Dasberg, achterzijde (gemeente Rotterdam)
Een familiekiekje in de duinen (vermoedelijk gaat het om v.l.n.r.: Eliazar, Levi Salomon, moeder Marie en Helena Eva)
Het is niet bekend naar welke lagere school Helena gaat, en of dit een joodse onderwijsinstelling is, of niet. Als de oorlog uitbreekt is ze twaalf jaar, een leeftijd waarop voor vele kinderen belangrijke keuzes worden gemaakt: gaat ze naar de middelbare school? zo ja, welke? blijft ze thuis in de huishouding, gaat ze aan het werk, met een dienstje bij iemand in huis of in een winkel? Van Helena is ook dat niet bekend.
Met het bombardement op 14 mei 1940 wordt haar wereld en worden wellicht ook haar dromen aan stukken geslagen: van de huizen aan de Oppert rest een reeks puinhopen. Ook nummer 38b raakt onbewoonbaar. Op de foto de Oppert na het bombardement.
Het gezin Dasberg overleeft de Duitse luchtaanval op Rotterdam en vindt een veilig heenkomen in het centrum van Schiedam, aan het Broersveld. Daar, in Schiedam, wordt Helena dertien. En veertien…
Broersveld in 1938 (Beeldbank Archief Schiedam)
Is ze in die tijd naar school gegaan? In Schiedam of Rotterdam? Of is ze als jongste dochter thuis gehouden? Kent ze andere joodse meisjes die uit Rotterdam zijn weggebombardeerd en in Schiedam terecht zijn gekomen?
Als in januari 1941 de oproep aan alle joodse inwoners van Nederland komt om zich vóór eind februari 1941 te melden, gaat David Dasberg naar het bevolkingsregister. Voor het aanmelden worden leges in rekening gebracht. Als in mei 1942 het dragen van de gele Jodenster verplicht wordt gesteld moet men die sterren ook zelf kopen, en een textielbon inleveren.
Het gezin Dasberg slaagt er niet in om onder te duiken. Misschien waren ze te goed van vertrouwen en dachten ze dat het zo’n vaart niet kon lopen, en hebben ze niets ondernomen. Voordat Helena in Schiedam haar vijftiende verjaardag kan vieren worden zij, David en Marie, en Levi, Sophia, en Eliazar weggevoerd naar Kamp Westerbork. Daar komen ze aan op zaterdag 15 augustus 1942. Dat is een dag nadat Helena’s oom Isaac Salomo en tante Rebecca Dasberg-Wijmans op transport zijn gesteld (het tiende) naar Auschwitz waar tante Rebecca direct na aankomst wordt vergast.
Het verblijf in Kamp Westerbork is van korte duur voor het gezin van David Dasberg: op 17 augustus 1942 vertrekken ze met z’n zessen in het elfde transport vanuit Kamp Westerbork naar Auschwitz I. Ze komen aan op 19 augustus, de dag waarop een landing van geallieerde troepen bij het Noord-Franse Dieppe wordt uitgevoerd, met vele doden, gewonden, vermisten en gevangengenomen militairen aan Canadese en Britse zijde tot gevolg.
Aangekomen in Auschwitz I worden David en Marie, Levi, Sophia en Eliazar tot het kamp toegelaten. Levi wordt een maand later -19 jaar oud- op 20 september 1942 vermoord. Zijn vader en moeder, zijn jongere broer Eliazar en de oudste van zijn twee zusjes, Sophia, worden tien dagen erna, op 30 september 1942, vergast, tegelijk met oom Isaac Salomo Dasberg.
Helena Eva wordt op 19 augustus 1942 als jongste van het gezin Dasberg niet eens tot het kamp toegelaten. Zij wordt al bij aankomst gescheiden van haar ouders, broers en zus, en direct vergast.
Van achter de rug van haar vader en beide broers wuift een lachende Helena –zo wordt vermoed- naar de camera in de handen van haar moeder Marie.
Op het Broersveld, voor nummer 125b, ligt een Stolperstein, om te herinneren aan Helena Eva Dasberg door haar naam te lezen en al doende voor haar het hoofd te buigen.
Over de familie Dasberg is eerder een uitgebreider levensgeschiedenis gepubliceerd bij VERHALEN op de website www.stolpersteineschiedam.nl