Verhaal

Zelfmoord familie Wins.

Citaten over werkzaamheden Jo Wins, vluchtpoging en de uiteindelijke zelfmoord van echtpaar Wins en twee van de drie kinderen.


Uit "Mij krijgen ze niet levend: de zelfmoorden van mei 1940"

door Lucas Ligtenberg, valt meer informatie te verkrijgen over de dood van Bertje Wins,
jeugdvriendin van Hanny Michaelis.

4 "Zij die nog wilden vluchten":

- Op de eerste etage van Smaragdstraat 32 in de Amsterdamse

 Diamantbuurt woonde de joodse familie Wins: de 46-jarige Jozef

 ofwel Jo Wins, zijn vrouw Sara de Kromme(45) en hun kinderen

 Leendert(20), Mirjam(18) en Bertha(16). De oudste en de jongste

 kinderen woonden nog thuis, Mirjam woonde in Utrecht, waar zij in

een weeshuis werkte voor haar hachshara. Ze bereidde zich voor op

emigratie naar Palestina. Wins, opgeleid tot diamantbewerker, was

voor zichzelf begonnen. Voor de Amsterdamse firma Lissauer &

Sanctcroos, agentuur en commissiehandel in textielgoederen,

verkocht hij textiel en in maart 1937 kocht hij zich in als

medevennoot en aandeelhouder.

…. …. ….

…                              Wins sympatiseerde met Poale Zion, een

jeugdbeweging voor joden die behoorlijk links en zionistisch was.

Het zionisme wilde een eigen staat voor joden, maar er waren

verschillende richtingen die elkaar heftig bestreden. Jo was enige

tijd bestuurslid  in de Amsterdamse subafdeling van Poale Zion. Hij

was ook betrokken bij het zionistische maandblad Koemie Oerie (Op

naar het licht), dat bij hem thuis werd geraapt, geniet en verzonden.

…. …. ….

Toen de Duitsers op 10 mei Nederland binnenvielen, begreep Jo

Wins dat hij extra kwetsbaar was. Uit de berichtenstroom die al jaren

uit Duitsland kwam, was het duidelijk dat joden én socialisten hun

leven niet zeker waren. Zolang het Nederlandse leger nog

strijd voerde, waren vooral er vooral de angst en het gevaar om te worden

getroffen, maar toen duidelijk werd dat de Duitsers aan de winnende

hand waren, dacht Wins na over mogelijkheden om het land te

verlaten.

…. …. ….

Het lukte ongeveer vijfhonderd personen om per boot het land te

verlaten. Duizenden of tienduizenden anderen moesten onverrichter

zake naar huis terug keren.

…. …. ….

….                                                            De families Wins en De

Jong zijn teruggekeerd naar Amsterdam. Nog diezelfde avond zette

het gezin Wins de gaskraan open. Dezelfde avond roken de buren

gas en werden alle vier personen dood aangetroffen. Het politierapport

 {-  dit wordt  in het stadsarchief van Amsterdam bewaard  -} meldde:

‘Gezin woonachtig Smaragdstraat 32 heeft zich door gasverstikking in de

badkamer om het leven gebracht. De rapporteur heeft met een bijl de

voordeur ingeslagen.’

Een chauffeur van de GGD herinnerde zich jaren later de drukte

rond die dagen. Het was niet mogelijk om na een politierapport de

lijken altijd meteen op te halen, dus dan stond soms aan het eind

van het politieverslagje: ‘Lijken blijven in de woning’. Bij de familie Wins

kwam de chauffeur van de GGD pas de volgende ochtend langs. ‘We

rijden uit naar de Smaragdstraat voor een geval van verstikking’,

vertelde de chauffeur in Het Parool aan de journalist Willem

Wittkampf, ‘en ik vind een familie met een briefje erbij: “We zijn naar

IJmuiden geweest, maar de boot was weg, en toen zijn we weer

naar huis gegaan .”’

…. …. ….

                                                        Op het Vossiusgymnasium,

waar de zestienjarige Bertje Wins naar school ging, werden de

lessen op maandag 20 mei hervat. Hanny Michaelis, toen 17 jaar,

noteerde in haar dagboek dat het gezin zelfmoord had gepleegd. ‘Ik

wist niet wat ik hoorde’, schreef ze. ‘Het ergste is dat Mirjam, de

middelste van drie kinderen, die in Utrecht werkte voor een bestaan

in Palestina, nu alleen is achtergebleven’.