Dit is het bijzondere verhaal van Greta Bosboom. Greta is geboren in Amsterdam op 9 oktober 1921, als één van de in totaal 12 kinderen in het gezin Bosboom.
Greta komt in februari 1944 in Auschwitz aan, maar of zij daar is vermoord, is niet bekend. Officieel is Greta namelijk nog ‘niet overleden’.
Margaretha Tak-Bosboom familiearchief Bosboom.
Greta is geboren in de Rapenburgerstraat. Op driejarige leeftijd verhuist zij naar de Spaarndammerdijk. Maar feitelijk is zij opgegroeid de Transvaalbuurt. Aanvankelijk in de Retiefstraat, later op het Krugerplein (Amsterdam Oost).
Greta is de zuster van Elisabeth (Beppie) Ottenbros-Bosboom. Ik heb Beppie uitgebreid geïnterviewd op 23 april 2014 voor het Geheugen van Oost. Liefdevol heeft zij gesproken over het gezin en haar familie. Zij heeft mij verteld over haar ouders en over haar broers en zusters.
Haar ouders waren: Eliazer Bosboom en Marianne Bosboom-Flesschedrager.
Platte Goed
Als jongste kind in het gezin werd Beppie verwend, of zoals zij zelf zegt: “Ik was de pop in het gezin”. Desondanks kreeg zij, net als de andere nog thuiswonende kinderen, haar eigen taak in het huishouden. Beppie deed bijvoorbeeld het ‘platte goed’. Zij moest de kussenslopen en theedoeken strijken. Samen met haar broer Appie (Abraham) en haar zuster Greta deed ze ook vaak boodschappen. Voordat ze naar school gingen, Beppie naar de President Brandschool en de andere twee naar de Christiaan de Wetschool, gaven ze een boodschappenbriefje af bij bijvoorbeeld de slager. Na school werden de boodschappen opgehaald. Greta, als oudste, kreeg de portemonnee mee. Zij deed de betalingen. Die verantwoordelijkheden waren heel normaal. Hun moeder was slechtziend en kon hun hulp goed gebruiken.
Haar herinneringen aan Greta, haar vijf jaar oudere zus, zijn dierbaar en lange tijd hoopte zij Greta nog terug te zien. Toen Beppie mij dit vertelde, heb ik toegezegd nog eens naspeuringen te doen naar het lot van Greta.
Wel of geen huwelijk?
Greta ging zoals gezegd naar de Christiaan de Wetschool. Na haar lagere schooltijd is zij gaan werken als naaister. Of zij ook andere werkzaamheden heeft verricht, is niet bekend. Op een bepaald moment ontmoet zij Jacob (Jaap) Tak en wordt verliefd. Greta en Jacob hebben elkaar mogelijk ontmoet bij haar zuster Kaatje (Kitty).
Kitty was getrouwd met David Aandagt. Zowel Kaatje (geboren in 1909) als David (geboren in 1906) waren een stuk ouder dan Greta. David was de broer van de moeder van Jacob. Jacob, geboren op 20 juni 1920, woonde voor de oorlog in de Dovenetelstraat 11 boven, in Amsterdam Noord.
Als de oorlog uitbreekt, besluiten ze na enige tijd dat niets doen geen optie is. Zij willen iets doen en gaan in het verzet. Volgens Beppie smokkelde Greta baby’s in een tas uit de crèche bij de Hollandse Schouwburg. Hoe het precies zat, weet ze niet. Het was niet handig om uitgebreid over dat soort zaken te praten. Beppie was natuurlijk ook een stuk jonger.
Het verzetswerk, wordt een stuk lastiger als Greta zwanger blijkt. Of Greta en Jacob zijn getrouwd, is niet duidelijk. Op de website van de Community Joods Monument staat Greta aangegeven als: Margaretha Tak-Bosboom. Greta is Margaretha geworden en daarnaast lijkt het alsof er sprake is geweest van een huwelijk. Helaas is daar geen enkel bewijs voor. Er is geen officiële huwelijksakte. Vanaf 1 april 1942 zijn burgerlijke huwelijken in het stadhuis van Amsterdam verboden. Dit huwelijk is vele jaren een punt van discussie geweest. Het vermoeden bestaat dat het na de oorlog door een familielid zo is aangegeven.
Jacob Tak familiearchief Bosboom.
Zoektocht door de papieren
Ik ben bij diverse instanties geweest om bronnen te raadplegen. Om te beginnen bij het Joods Historisch Museum (JHM). Zij hebben de kaarten van de Joodse Raad ‘in beheer’. Met een volmacht van de familie mocht ik de kaarten inzien. Er zijn drie kaarten. De eerste is van Jacob Tak. Op zijn kaart staat dat Jacob werkzaam was als leerbewerker en woonde in de Doovenetelstraat 11 bv (foutieve spelling). Dit adres is doorgehaald en met potlood is er bij geschreven: Krugerplein 1. Dit laatste adres is het huisadres van Greta. In eerste instantie stond er dat hij ongehuwd was, later heeft iemand dat ‘on’ doorgestreept. Met potlood is ook nog de notitie: “met T – Bosboom Grete” (ook een verkeerde spelling) bijgeschreven.
Greta heeft twee kaarten. De ene onder de naam: ‘Bosboom, Margaretha’, de ander onder de naam: ‘Tak-Bosboom, Grete’. Op de laatste is net als bij Jacob ‘on’ van ongehuwd doorgehaald. Blijkbaar is hun huwelijk doorgegeven aan een medewerker van de Joodse Raad. Wanneer die aanpassing is gedaan, is niet duidelijk. Er wordt in ieder geval niet verwezen naar een huwelijksakte.
Een andere bron die ik via het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) heb gevonden, is het arrestatiebericht van Greta en Jacob. Daarin wordt gesproken van ‘Das jüdische Ehepaar Tak-Bosboom’.
Via het JHM kwam ik terecht bij het Nationaal Archief. Ik kreeg inzage in twee dossiers. Het eerste dossier betreft het archief van Justitie/Vermiste personen. In dit beperkte dossier zitten drie informatiebronnen. Het eerste is het werkkaartje van Justitie. Ook hier wordt zij Margaretha genoemd. Verder de opmerking: ‘vermoedelijk gehuwd met Tak, Jacob’.
De tweede bron betreft informatie uit de Centrale Karthoteek van de Joodse Raad met de al eerder genoemde bekende informatie. De derde bron is een kladje met daarop de tekst: “Om hier uit te komen, moet nagezien worden lijst huwelijken Westerbork en loket aanvragen A’dam. Datum: 8 dec. 1951. Tot slot een nogal cryptisch onderschrift: “Dit bevindt zich in de J.R. staat.”
De derde informatiebron betreft: “De commissie tot het doen van aangifte van overlijden van Vermisten” (van het Ministerie van Justitie). Het dossier is opgemaakt op 17 februari 1951. Aanvankelijk stond dit dossier op naam van Margaretha Bosboom, hsvr Tak, later is dit doorgehaald en wordt de naam Greta gebruikt.
Wat zijn de conclusies?
In ieder geval dat er gerede twijfel bestaat over het al dan niet bestaande huwelijk van Greta en Jacob. Er is zelfs navraag gedaan bij Westerbork, mogelijk waren Jacob en Greta hier getrouwd. Dat blijkt niet zo te zijn.
Op basis van het onderzoek acht de commissie dat er geen goede gronden aanwezig zijn ‘om tot aangifte van overlijden over te gaan’.
Deel 2 en 3 volgen na publicatie in het Auschwitz Bulletin!
Deel 2 gaat over de onderduik
Greta Bosboom, voor het laatste gezien in Auschwitz. Verdwenen maar niet vergeten (deel 2)
Deel 3 over de deportatie en 'het verdwijnen' in Auschwitz.
Greta Bosboom, voor het laatst gezien in Auschwitz. Verdwenen maar niet vergeten (deel 3)