brief aan Zipora

Beste Zipora,

Neem mij niet kwalijk dat ik de vrijheid neem u te tutoyeren. Ik kies er voor op deze plek niet een 'biografie' van u te trachten te schrijven. Alles wat ik schrijf zal nooit voldoende voelen om jouw rijke leven te beschrijven. Ik wil me graag tot u richten.  Tot jou persoonlijk.
Toen ik zwanger was van jouw 4e achterachterkleinkind (er zijn er 7!), kreeg ik van mijn moeder deze Matroesjka's. Ze symboliseren jou, jouw moeder, jouw dochter. Haar dochter, die mijn moeder is, en dan weer de volgende generatie. Mijn kind. Mijn joodse kind, dankzij jou.

Ik wil geen biografie schrijven, maar ik had wel degelijk de behoefte je wat beter te leren kennen. Ik ben bij het graf van je ouders: Betje en Hijman geweest. Daar ben jij ook geweest, toentertijd. De stenen staan er nog steeds, in Muiderberg.  Ik heb er steentjes neergelegd, namens ons allemaal.
Betje en Hijman, ze namen je mee naar New York, toen je nog heel klein was! Met je zussen en je kleine broertje. Je jongste broertje zou er geboren worden en de rest van zijn leven reiziger blijven. In New York was je niet alleen met je ouders. Je vader had er hopen ooms en tantes, neven en nichten
Je was 12 toen je jongste broer geboren werd, en niet lang daarna is je gezin naar Nederland teruggekeerd.
Er is wel flink wat familie in New York achtergebleven. Waaronder ook van je vaders familie: je oma Judith, je oom Harry en je tante Regina: als jongste zus van je vader was zij maar 8 jaar ouder dan jij. Je zult vast met regelmaat heimwee terug naar New York gehad hebben!  Je vader en je tante Sientje zouden nog een paar keer op en neer reizen, heb jij dat ook gedaan?
Zowel Harry als Regina hadden ook kinderen in Amerika, die daar ook zijn gebleven. Ook zijn er nog oud-ooms met heel veel kinderen wiens nabestaanden nog steeds daar wonen.

Nou goed, ik wijd misschien wat te veel uit. Ik was in ieder geval onder de indruk van al dat reizen. Die band met New York, die ik nu voel dankzij jou. Omdat je daar niet alleen in je jeugd was, maar ook omdat er nog zoveel familie van jou: en daarmee dus ook van mij, nu nog steeds woont.

Weet je, zo veel jaar later dat ik geboren werd, ben ik niet religieus opgevoed Maar jij wel he? Ik zag het al aan je geboorte-aangifte: die is niet ondertekend, vanwege de sabbath. Je komt in ieder geval uit een orthodox-joodse omgeving.
Maar ik denk dat jij en je man Samuel al een stuk liberaler waren dan hoe je bent opgegroeid. Maar een aantal tradities hielden jullie wel vast. Je kleindochters vertelden me dat: op vrijdagen kwam je bijeen met je zussen, elke week weer. Toen je volwassen was woonde je omringd door familie. Je ouders woonden naast jullie, je zus Judith een paar huizen verderop, en dan woonden de broer en zus van je echtgenoot óók nog bij jullie in de straat! En elke vrijdag spendeerde je met je familie. Het klinkt allemaal heel warm!
Weet je dat één van je kleindochters op jouw verjaardag jarig is? Dat is voor haar toch wel extra speciaal. De band met jou voelen we nog steeds hoor!

Ik voelde me geraakt door alle advertenties die ik vond rondom je verloving en trouwen met mijn overgrootvader Samuel Pijer, in 1911/ 1912. Jullie vierden het groots, en kondigden de tijd en locatie publiekelijk aan, in het tijdschrift van de diamantbewerkersbond: je man was, net als je vader, diamantbewerker. En na het feest publiceerden jullie een dankbetuiging voor de vele belangstelling voor jullie huwelijk, met een bijzondere vermelding voor de ceremonie-meesters. Ik ben wel heel nieuwsgierig wat zij dan gedaan hadden!
Nu we het over je huwelijk hebben, bedenk ik me dat ik de familie van je moeder nog niet eens genoemd heb. Leeuwin!  Dik 40 neven en nichten had je aan die kant, en daarmee hadden jullie dus ook een grote feestzaal nodig :). Oom Aron Leeuwin was één van de getuigen.  [Overigens was ook de familie van Samuel ruim vertegenwoordigd, en tel daar dan alle collegae en vrienden bij op.]

Als ik nu een biografie zou schrijven, zou ik nog heel lang door kunnen gaan. Niet alleen over jou, maar ook over je zussen die zo belangrijk waren in je leven. Je twee broertjes. En natuurlijk je geweldige kinderen! Bram en Liesje. Terwijl ik dit zit te typen staat de foto van je zoon naast me. Hij zit te schrijven. Misschien wel de brief waarin hij schreef dat hij jou belde voor je 50ste verjaardag, wie weet.  Ook jouw kinderen zouden weer gaan reizen.

Dank je wel Zipora, voor wie je was! Je zit in mijn hart en ik zal aan je blijven denken!

Heel veel liefs van één van je achterkleindochters,
Manja