Biografie

Over Emanuel Vos, zijn vrouw Bregje Rachel Wagenhuijzen en hun kinderen Marianne en Mary Vos.

Emanuel Vos was op 20 Januari 1898 geboren als zevende van de dertien kinderen van Mozes Vos en Maria Polak. Hij was diamantbewerker van beroep en was later gespecialiseerd als brilliantsnijder. Op 28 Maart 1923 trouwde hij met Bregje Rachel Wagenhuijzen, die op 16 December 1894 in Amsterdam geboren was als dochter van Salomon Wagenhuijzen en Mietje van Praag. Het echtpaar Vos-Wagenhuijzen kreeg twee dochters, namelijk Marianne in 1925 en Mary in 1929. Beide meisjes hebben de Holocaust overleefd.

Nadat zij waren getrouwd woonden Emanuel en Bregje in bij Emanuel’s schoonvader Salomon Wagenhuijzen in de Blasiusstraat 108. Maar al in Augustus 1923 vertrok Emanuel met zijn vrouw naar Antwerpen, waar zij op een gemeubileerde kamer in de Loosstraat 68 woonden en Emanuel regelmatig als diamantbewerker daar zijn brood verdiende. In Juni 1924 keerden zij terug naar Amsterdam waar zij woonruimte vonden in de Vechtstraat 54. Na de geboorte van hun eerste dochter Marianne in Maart 1925, verhuisden zij in Juli 1925 naar de Pieter Lastmankade 89 II.

Het bleek dat er in de cartotheek van de Joodse Raad géén registratiekaart van Emanuel Vos aanwezig was. Uit de registratiekaarten van zijn vrouw Bregje Rachel Wagenhuijzen en van beide dochters is overigens gebleken dat zij op 24 Juli 1943 in Westerbork werden binnengebracht en toen in barak 63 zijn beland. Waarschijnlijk was Emanuel Vos daar ook bij. Hij zou toen al in het bezit geweest zijn van een z.g. “Ausnahme Bescheinigung” met nr. 2454 en mogelijk was hij al eerder "gesperrt" vanwege een baantje die hij zou hebben in of voor de Joodse Raad, al is dat niet controleerbaar wegens gebrek aan zijn registratiekaart van de Joodse Raad.

De vier gezinsleden Vos behoorden vermoedelijk tot de groep van 450 personen die weliswaar wegens hun “Sperre” gevrijwaard zouden tegen alle mogelijke politie-acties, maar omdat in de zomer van 1943 al een groot deel van de Nederlandse Joden was gedeporteerd, dreigde ook een tekort aan mensen bij de Joodse Raad.

Na Zondag 20 Juni 1943, toen de in het geheim voorbereidde razzia ruim 5500 Joden voor deportatie opgeleverd had, was Aus der Fünten tóch van mening, dat er toch nog een kleine “Joodsche Raad” moest blijven bestaan. Als gevolg daarvan en dankzij de "Ausnahme Bescheinigung", werd het gezin Vos op 18 September 1943 uit Westerbork weer ontslagen en konden zij terugkeren naar Amsterdam en kwamen toen te wonen in de Krugerstraat 18 II in Amsterdam-Oost.

Het gezin Vos is op enig moment daarna in onderduik gegaan. De dochters Marianne en Mary Vos hebben uiteindelijk de Holocaust overleefd; Marianne dook in Juli 1945 op in de Vechtstraat 155 en Mary op dezelfde datum in de Gaaspstraat 17 in Amsterdam. Aantekeningen op hun registratiekaarten uit de Joodse Raad cartotheek van na de oorlog geven aan dat Marianne in 1963 in Antwerpen woonde en Mary in 1963 in Kiryat Ono in Israël.

Bregje Rachel Wagenhuijzen en vermoedelijk ook haar man Emanuel Vos, werden op 6 Juni 1944 opnieuw in Westerbork binnengebracht en op  op 31 Juli 1944 op transport gesteld naar Theresienstadt. Transportkaarten uit Theresienstadt tonen aan dat Emanuel Vos van daar op 28 September 1944 gedeporteerd werd naar “het Oosten” en dat zijn vrouw Bregje Rachel Wagenhuijzen op 6 October 1944 óók naar “het Oosten” werd gedeporteerd. In beide gevallen was de eindbestemming Auschwitz, waar Bregje Rachel Vos-Wagenhuijzen bij aankomst aldaar op 8 October 1944 om het leven is gekomen.

Emanuel Vos werd op 28 September 1944 vanuit Theresienstadt naar "het Oosten" gedeporteerd en kwam op 30 September 1944 in Auschwitz aan waar hij als “arbeitsfähig” werd geselecteerd. Hij is vervolgens in één van de vele subkampen van het Auschwitz complex tewerkgesteld en uiteindelijk ergens op 30 April 1945 in Midden Europa, mogelijk tijdens een z.g. "dodenmars of evacuatie transport", om het leven gekomen.

Bronnen o.a. het Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Emanuel Vos, archiefkaarten van Emanuel Vos en Bregje Rachel Wagenhuijzen; Antwerps Vreemdelingen dossier 167622; Ledenkaarten van de ANDB van Emanuel Vos; het archief van de Joodse Raad, registratiekaarten van Bregje Rachel Vos-Wagenhuijzen, Marianne en Mary Vos; website ITS Arolson, transportkaarten Theresienstadt-Auschwitz voor Emanuel Vos en Bregje Rachel Vos-Wagenhuijzen; Publicatie Vermoedelijk op Transport, Masterscriptie Archiefwetenschappen Universiteit van Leiden 2010/2011 door Raymund Schütz, par.3.3.8 en het boek  De Oorlog die Hitler won, 1947 uitgegeven door de Amsterdamse Boek-en Courant Mij. N.V., pagina 250 e.v.; Publicatie Auschwitz deel VI door het Rode Kruis in Maart 1952/evacuatie- en afvoertransporten uit Auschwitz en omgeving/ pagina 8 en 9 sub AI.

Alle rechten voorbehouden